Adam và Eve - Tình yêu tự do
Nhân mùa Covid-19, curator Borchert thuộc bảo tàng Groeningemuseum hướng dẫn công chúng toàn cầu khám phá trực tuyến các kiệt tác sơn dầu của Jan Van Eyck, niềm tự hào của sắc dân Flemish cư ngụ ở thành phố Flanders của Bỉ. Cụ thể là tác phẩm đồ sộ Ghent Altarpiece (hay Con chiên của Chúa – Lamb of God) được ông cùng anh trai Hubert vẽ trong thập niên 1420 và hoàn thành tầm 1432, một báu vật của châu Âu. Tác phẩm được ghép lại bằng 24 bức tranh mô tả các nhân vật trong kinh thánh nhằm phục vụ trang trí ở phía sau nhà thờ (altarpiece). Phần bên ngoài của altarpiece (gồm 12 bức tranh) mô tả tượng của các vị thánh, thiên thần, đức mẹ Maria cùng chân dung các nhà bảo trợ (Joost Vijdt, Lysbette Borluut).
Phần trọng tâm dấu vào bên trong (inner panels) đặt các bức tranh mô tả Chúa Cha (theo mô típ Deesis: chúa ngồi trên ngai vàng, bên cạnh là Đức mẹ Đồng Trinh Maria và Thánh John the Baptist) ở trung tâm, phía phải và trái là các thiên thần đang chơi nhạc, và phần ngoài cùng thể hiện hai con người đầu tiên trong “Sáng Thế” Adam và Eve trong trạng thái khoả thân hoàn toàn. Phía dưới bố cục trên là năm bức tranh mô tả các vị thánh, tội đồ, giáo sĩ, binh lính cùng tham gia hiến tế một con cừu (hay con chiên). Adam và Eve của Van Eyck là một thể nghiệm nghệ thuật rất thú vị: các nét vẽ quá chân thực đặt tổ phụ loài người trong bối cảnh tối giản lược bỏ hoàn toàn những thứ quen thuộc như con rắn, cây cối hoặc bất cứ dấu vết nào của Vườn Eden (vốn gắn với hình ảnh đương đại khi đó của cặp đôi).
Tác phẩm trần trụi đầu tiên về con người trong nền nghệ thuật Hà Lan do đó qua nhiều thế kỷ được đặt trong vòng kiểm duyệt, che dấu khỏi con mắt công chúng hoặc được vẻ thêm quần áo bên ngoài. Điều này đã truyền cảm hứng cho thành phố Flander thực hiện “Adoration of True Love”, một chiến dịch cổ vũ cho tình yêu tự do thông qua “minh triết nghệ thuật” (tương tự như Loveislove ở Toronto, Canada). Trong kỷ nguyên sáng thế – tổ phụ loài người tiếp cận thế giới dưới ánh sáng tự do: khỏa thân hay kín kẽ đều là các quan niệm xã hội thay đổi theo dòng thời gian (được chấp nhập bởi nhiều người) – điều này cũng tương tự như tình yêu vốn tồn tại trong nhiều dạng thức và sắc màu khác nhau nhưng dưới ảnh hưởng của “quan niệm xã hội” quá trình kiểm duyệt diễn ra tự động. Dù trần trụi, nhưng sự thật và tính thuần khiết của Adam và Eve trong kiệt tác của Van Eyck có sức mạnh to lớn khai mở tâm trí, cụ thể trong video mô tả chiến dịch của Flanders, đạo diễn ghi hình đối thoại yêu thương giữa các cặp đôi “đa dạng” sau đó dẫn đến khung cảnh họ cùng nhau chiêm ngưỡng Ghent Altarpiece trong tinh thần mặc khải:
Video dưới đây đưa công chúng khám phá các tác phẩm của Van Eyck, trong đó có Adam và Eve, thuộc series #StayatHome do Flanders thực hiện, ngoài van Eyck còn có các kiệt tác thời kỳ Phục Hưng Hà Lan (Netherlandish Renaissance) khác như của Bruegel, Rubens và các họa sĩ Flemish đẳng cấp khác, các bạn đừng bỏ qua nhé.
