CZ và gia tài xây dựng từ ván poker vui vẻ

Theo chỉ số Bloombeg Billionaires Index, Changpeng Zhao (CZ) hiện đang là người giàu nhất trong thế giới crypto (đồng thời châu Á) với tổng tài sản ước tính đến 95,8 tỷ $. Còn theo tờ Wall Street Journal thì có lẽ con số phải cao hơn - ước tính giá trị Binance vào khoảng 300 tỷ $ mà Zhao lại nắm đến 90% - như vậy rất có thể ông còn giàu hơn cả Elon Musk và Jeff Bezos (và tất nhiên cả Satoshi người tạo ra Bitcoin). Thế giới crypto thiếu kiểm soát đã tạo cơ hội cho một người Canada nhập cư theo gia đình, sau cách mạng Văn Hóa hung hãn ở Trung Quốc, xây dựng được cơ đồ khổng lồ chỉ sau một thời gian rất ngắn (từ 2017). Câu chuyện dưới đây của Bloomberg kể về CZ rất thú vị, không chỉ là sự độc đáo của cá nhân CZ mà còn cả một thị trường crypto chớm hình thành sau khủng hoảng kinh tế 2008. Hiện tại trên thế giới có khoảng gần 5% dân số đang nắm giữ crypto và sức mạnh của những người nắm nền tảng như CZ sẽ càng mở rộng khi con số này tăng lên (cùng các tên tuổi như Satoshi, anh em nhà Winklevoss, SBF, Brian Armstrong ...).

Giải đua Abu Dhabi Grand Prix có khả năng thu hút các hoàng tử, ngôi sao phim ảnh cùng các vận động viên nổi tiếng thế giới đến tiệc tùng trên hòn đảo Yas, một địa điểm giải trí cách trung tâm thành phố 30 phút. Trong số những người tụ đến địa điểm này trong tháng vừa qua có một nhân vật khá khác thường: một người từng lật bánh burger ở McDonald, một lập trình viên phần mềm, người mà rõ ràng chỉ sau một đêm, rớt vào hàng ngũ những người giàu có nhất trên thế giới - một nhân vật tiên phong trong thế giới tiền tệ crypto mang tên Changpeng Zhao.

CZ, biệt danh của ông trong thế giới crypto, nhanh chóng gây dấu ấn ở các tiểu vương quốc Ả Rập (United Arab Emirates). Theo nhiều nguồn tin, ông đã gặp gỡ các nhân vật sừng sỏ của hoàng gia Adu Dhabi, nhóm rất háo hức đưa sàn giao dịch Binance đến quốc gia này. Ông nhanh chóng mua một căn hộ ở Dubai đồng thời tổ chức các bữa ăn tối tại Buji Khalifa, tòa nhà cao nhất thế giới, và trong các thành phố thuộc đảo cọ Jumeirah - điều này khiến CZ trở thành một nhân vật nổi trội trong khung cảnh bùng nổ cryto của thế giới hồi giáo này. Trong khu vực được biết đến với mức độ giàu có chóng mặt, ở độ tuổi 44, Zhao trở nên rất phù hợp: giá trị tài sản ròng của ông đã đạt mức 96 tỷ $, theo Bloomberg Billionaires Index. Đó là lần đầu tiên Bloomberg ước lượng khối tài sản khổng lồ của ông, điều này khiến CZ vượt qua người châu Á giàu có nhất, Mukesh Ambani, những gã khổng lồ công nghệ bao gồm Mark Zuckerberg và các nhà sáng lập của Google Larry Page và Sergey Brin.

Khối tài sản của Zhao có thể còn to lớn phi thường hơn nữa, bởi các ước tính chưa đưa vào khối lượng token crypto do cá nhân ông nắm giữ, bao gồm bitcoin và những token của nền tảng do ông tạo ra. Giá trị của token tạm gọi là Binance Coin đã tăng 1300% trong năm ngoái. Sự thành công của Binance đã nhấn mạnh sự giàu có khủng khiếp tạo ra trong vũ trụ crypto (cryptoverse) tự do (unshackled - chưa bị nhiều rào cản về chính sách của các quốc gia) - ngay cả khi có đợt suy giảm gần đây. Tuy nhiên, công ty của CZ cũng khó tránh khỏi những lời xầm xì tranh cãi.

Bị cấm tuyệt đối ở Trung Quốc - nơi công ty được sáng lập - Binance lại tiếp tục đối diện với các quy định phủ sóng toàn cầu. Theo các nguồn tin, Bộ Tư Pháp Hoa Kỳ (DOJ) và Sở Thuế Vụ (Internal Revenue Service) đang điều tra một tổ chức (entity) mà Zhao kiểm soát, Binance Holdings Ltd., như một tấm đệm để rửa tiền và né thuế. Người phát ngôn của DOJ và IRS từ chối bình luận. Tương lai của Binance có lẽ sẽ phụ thuộc vào việc nó có khả năng hòa hợp được với các nhà làm luật và tìm được một nơi chào mừng tổ chức này thành lập trụ sở. Hiện tại, dù nhiều rào cản, nhưng tiền vẫn đổ vào liên tục.

Binance đã tạo ra doanh thu ít nhất là 20 tỷ $ trong năm vừa qua, theo phân tích về khối lượng giao dịch và phí giao dịch của Bloomberg. Gần như gấp 3 lần con số mà các nhà phân tích của Wall Street kỳ vọng ở Coinbase Global Inc, một công ty giao dịch đã niêm yết với giá trị thị trường vào khoảng 50 tỷ $, có được trong 2021. Theo Chris Brendler của hãng DA Davidson & Co: "Coinbase có thể trông giống như con khỉ đột gorilla nặng 800 pound từ góc nhìn của Hoa Kỳ nhưng Binance thì to lớn hơn nhiều." Zhao từ chối bình luận về việc này và Binance phủ nhận độ chính xác trong ước tính về giá trị thị trường của công ty cũng như tài sản ròng của CZ thực hiện bởi Bloomberg. Binance đưa ra tuyên bố: "Thế giới crypto vẫn đang trong giai đoạn tăng trưởng. Nó rất nhạy cảm với việc giá trị có thể bốc hơi (volatility). Bất cứ con số nào mà bạn nghe ngày hôm nay đều có thể là con số khác trong ngày kế tiếp."

Một tháng trước khi xem phần trình diễn của các ngôi sao công thức một (Formula One) như Lewis Hamilton và Max Verstappen ở vòng đua Yas Marina, Zhao đến chia sẻ tại diễn đàn Kinh Tế mới của Bloomberg (Blomberg New Economy Forum) tại Singapore. Tại đây, ông đã tiết lộ một số con số đằng sau sự tăng trưởng thần tốc của công ty tạo ra vào năm 2017.

Chỉ trong vòng 24 giờ, Binance đã hoàn thành tổng giá trị giao dịch trị giá 170 tỷ $. Trong những ngày chậm rãi, con số có thể giảm xuống khoảng 40 tỷ $ - trong khi đó hai năm trước chỉ tầm 10 tỷ $.Trong thế giới crypto, các con số rất to lớn. Binance đã xử lý khối lượng giao dịch tương đương bốn sàn khác hợp lại. Khi Erik Schatzker đến từ Bloomberg hỏi vị tỷ phú về gia tài của mình, Zhao phản hồi: "Tôi không quan tâm đến mức độ giàu có của mình, tiền bạc hay địa vị." Vị doanh nhân crypto mảnh khảnh, mang cặp kính không gọng và đeo cà vạt có vẻ quá khổ - chia sẻ thêm: "tất cả những thứ trên đều khiến tôi phân tâm và tôi sẵn sàng cho đi hầu hết tài sản của mình trước khi chết." Việc Zhao có sẵn sàng cho đi những gì mình kiếm được hay không thời gian sẽ trả lời, và hiện tại có rất nhiều lý do để ông lo lắng về sự tăng trưởng phi kiểm soát của Binance. Sau điều tra của DOJ và IRS, Ủy Ban Giao Dịch Hợp Đồng Tương Lai và Hàng Hóa (Commodity Futures Trading Commission) đang dò xét liệu nền tảng này có đang can thiệp quá sâu vào thị trường (market manipulation) hay giao dịch nội gián (insider trading), và liệu có phi pháp khi cho phép các khách hàng Hoa Kỳ giao dịch phái sinh liên quan đến tiền mã hóa (derivatives). CFTC từ chối bình luận về điều này. Binance cũng đang là chủ đề cho những cảnh báo người dùng ở Anh, Nhật và Đức, cùng nhiều quốc gia khác. Vào ngày 30/12, một nhà làm luật chứng khoán Canada đã quở trách Binance vì dám nói với người dùng rằng nền tảng vẫn được cho phép hoạt động tại quốc gia này khi vẫn chưa hoàn thành các thủ tục đăng kí. Người phát ngôn của Binance chia sẻ: "họ vẫn đang làm việc với các nhà làm luật trên khắp thế giới và nghiêm túc hoàn thành các trách nhiệm pháp lý." Zhao nói mình luôn chào mừng các quy định: "Tôi không phải người theo quan điểm phi chính phủ. Tôi không tin nền văn minh loài người có thể phát triển trong một thế giới thiếu các quy định."

Gia tài xây dựng trên nền crypto bùng nổ cùng với giá trị của các token số, đạt đến 2,09 nghìn tỷ $ vào ngày 07/01, tăng từ 135 tỷ $ ba năm trước đây Việc các doanh nhân crypto xuất hiện trên các xếp hạng về mức độ giàu có là rất hiếm trong quá khứ. Con số tăng lên đã đạt đến mức độ (making the cut) khiến các công ty trong ngành phải đến gõ cửa các quỹ đầu tư mạo hiểm hoặc thị trường công (public markets), khiến cho giá trị các doanh nghiệp này ngày càng trở nên minh bạch. Việc các nền tảng giao dịch khác như Coinbase, Gemini, FTX và Kraken đã được định giá trị cao bởi thị trường công và tư, tính phổ biến của Binance đến người dùng, cùng các sản phẩm "đỉnh" (myriad products) khác đã gây chú ý cho các nhà đầu tư. Gia tài crypto, tuy nhiên, lại rất biến động (volatile). Bitcoin đã rớt 8% trong năm nay đến mức 42k $ và đang ở dưới mức cao 69k $ đầu tháng 11. Cổ phiếu của Coinbase cũng giao động 35% trong hai tháng vừa qua. Một vài doanh nghiệp đã va chạm với các nhà làm luật. BitMex, từng là sàn giao dịch phái sinh lớn nhất thế giới, trở thành một câu chuyện cảnh báo. Vào tháng 8 vừa qua, BitMex đã phải trả 100 triệu $ để dàn xếp với CFTC và Ủy ban thực thi pháp luật Tội phạm Mạng (FinCEN) về việc cho phép các giao dịch phái sinh phi pháp và vi phạm luật chống rửa tiền. Công ty không thừa nhận hay phủ nhận các cáo buộc. Các nhà sáng lập Arthur Hayes, Samuel Reed và Ben Delo đang chờ đợi các phiên tòa dành cho mình sau khi dính líu đến cáo buộc khác từ Bộ Công Lý (Justice Department) quanh vi phạm Đạo luật Bí Mật Ngân Hàng (Bank Secrecy Act).

Bloomberg Billionaires Index đã ước tính doanh thu 2021 của Binance dựa trên khối lượng giao dịch phái sinh (derivatives) và giao ngay (spot) bằng đơn vị US $ được công bố bởi các đơn vị nghiên cứu thị trường như Coingecko và Nomics, cùng phí giao dịch được quảng cáo bởi nền tảng. Tính toán này không bao gồm các nguồn doanh thu khác của công ty, như cho vay "margin" (margin lending - cung cấp tiền đầu tư để những người tham gia Margin Trading có thể kí quỹ), tư vấn và từ các NFT. Cụ thể, Binance được định giá dựa trên tỷ số giá trị doanh nghiệp/doanh thu bán hàng hàng năm (value to sales) trong tương quan một loạt các công ty đã niêm yết tương tự (traded peers). Ước tính này giả sử Zhao nắm 90% công ty, dựa trên các công bố dành cho công chúng cùng các thông tin phải cung cấp khi làm các thủ tục pháp lý buộc phải tiết lộ. Zhao nói với Bloomberg trong bài phỏng vấn vào tháng 11: "Doanh thu của Binance được thể hiện qua hàng trăm token crypto, mà công ty không chuyển thành đồng tiền truyền thống. Chúng tôi nắm giữ chúng. Nếu bạn tính toán con số này ngày hôm nay, nó chỉ là một con số và sau năm phút, lại ra con số khác bởi giá cả luôn thay đổi."

Là công dân Canada nhưng Zhao sinh ra ở tỉnh Giang Tô (Jiangsu), Trung Quốc. Cha của ông là một giáo sư đại học, người đã phải tha hương vì cuộc Cách mạng Văn Hóa lúc CZ chỉ mới 12 tuổi, biến cố lịch sử đẩy cả gia đình đến Vancouver. Nhờ tiếp xúc với công nghệ từ khi còn rất nhỏ, Zhao sau này đã theo đuổi ngành khoa học máy tính và cuối cùng tìm được một công việc liên quan đến tài chính ở Tokyo và New York, trong đó có bốn năm làm việc cho BloombergLP, công ty mẹ của Bloomberg News. Con đường trở thành một người giàu có trong thế giới crypto của CZ bắt đầu ở Thượng Hải vào năm 2013 nhờ một ván poker vui vẻ với Bobby Lee, người sau này là CEO của BTC China, và nhà đầu tư Ron Cao, cả hai đều khuyến khích CZ đặt cuộc 10% tài sản của ông vào Bitcoin. Sau một khoảng thời gian chuyên sâu nghiên cứu, ông quyết định liều mình bán căn hộ để đặt cược vào Bitcoin. Trong năm 2017, CZ sáng lập nên Binance (cái tên kết hợp giữa nhị phân- binary và tài chính - finance), nền tảng nhanh chóng bùng nổ thành một cái tên sừng sỏ trong giới crypto. Zhao thậm chí còn tự hào xăm logo công ty trên cánh tay của mình. Vị CEO Binance đã đặt cược tất cả vào token: "tôi chỉ muốn giữ crypto". Binance đã trở thành địa chỉ phổ biến nhất để giao dịch "các đồng coin thay thế" hay altcoin - các đồng tiền mã hóa ít thanh khoản hơn các token đã khẳng định vị thế như Bitcoin hay Ethereum, đồng thời biến mình thành một khu vực được phỏng đoán/đặt cược/ thử vận may nhiều nhất trên thế giới (speculative). Công ty này cho phép giao dịch trên 350 loại coin trên một sàn giao dịch quốc tế, nhiều gấp đôi Coinbase (theo Coingecko).

Theo Tim Swanson, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu thị trường của Clearmatics (một hãng blockchain ở London) nhận xét: "Binance đã rất thành công trong việc tạo ra sự gắn kết của người dùng (user stickiness), cụ thể cho phép khách hàng (clients) sử dụng Binance Coin để giảm phí giao dịch. Họ thậm chí cũng không cần là người đầu tiên đưa coin lên sàn (list a coin) nhằm đảm bảo gia tăng thanh khoản (liquidity to aggregate)." Công ty của Zhao cũng là nhà cung cấp các giao dịch phái sinh lớn nhất theo khối lượng, cho phép người dùng đặt cược vào crypto với rủi ro cao hơn đi kèm phần thưởng tương xứng. Ban đầu, Binance cho phép khách hàng mở tài khoản chỉ bằng việc cung cấp địa chỉ email. Binance tập trung chủ yếu vào giao dịch crypto với crypto (crypto-to-crypto), giới hạn các tương tác với ngân hàng truyền thống cùng các nhà làm luật (regulators) của họ. Trong tháng 8, công ty của CZ đã ra thông báo tất cả những người dùng mới buộc phải xác thực danh tính, còn những người dùng trước đây nếu không tiến hành sẽ bị hạn chế việc rút tiền. Công ty này chưa bao giờ có trụ sở chính thức. Binance được thành lập ở Trung Quốc, dời sang Nhật Bản và sau đó chuyển tới đảo Malta, nơi các nhà làm luật phủ nhận việc giám sát các nền tảng giao dịch. Mặc dù có sự hiện diện to lớn ở Singapore, nhưng công ty cũng phải đối diện với một số khó khăn trong tháng qua khi chi nhánh địa phương của Binance buộc phải rút lại hồ sơ xin giấy phép vận hành sàn giao dịch tại đây. Hiện tại, Binance đang cố gắng ổn định tại một địa điểm nào đó, Zhao chia sẻ trong bài phỏng vấn tháng 11: "trụ sở công ty sẽ xuất hiện trong thời gian ngắn". Đó là thông điệp dựa trên tình hình 2020, Zhao tuyên bố trụ sở công ty sẽ tọa lạc tại bất cứ đâu mà ông muốn ở lâu dài. Trong hồ sơ pháp lý, các luật sư đã đăng ký công ty tại quần đảo Cayman, thường được biết đến như một thiên đường thuế và luật. Năng lực vận hành Binance từ bất cứ đâu đã gây khó khăn cho các nhà làm luật muốn áp quy định pháp lý lên công ty. Brendler, nhà phân tích của DA Davidson nhận xét: "Cách tiếp cận của họ là - chúng tôi không cần các nhà làm luật, chúng tôi là nền tảng phi tập trung. Điều này giúp ích cho việc tăng trưởng, mở rộng và sáng tạo sản phẩm."

Cách tiếp cập "bánh xe tự do" (freewheeling) của Zhao có thể phải thay đổi khi Binance cần phải gây vốn từ các nhà đầu tư bên ngoài, những người thường muốn có một sự giám sát cụ thể nào đó từ chính quyền để đảm bảo cho hoạt động kinh doanh của họ phù hợp về mặt pháp lý. Theo những nguồn tin từ UAE thì Zhao đang hướng đến việc tìm kiếm một bộ khung pháp lý hỗ trợ cho nền tảng của mình. Binance đã cung cấp các thông tin quan trọng cho các cơ quan xây dựng chính sách của UAE đồng thời kí thỏa thuận với Trung Tâm Thương Mại Thế Giới (Dubai World Trade Centre) để đưa ra bộ khung pháp lý crypto. Không phải nỗ lực gắn kết nào với các nhà làm luật cũng diễn ra suôn sẻ. Trong năm ngoái, Binance Hoa Kỳ, một nhánh vận hành độc lập với nền tảng giao dịch, đã thuê một kiểm soát viên cao cấp (comptroller) làm CEO. Việc bổ nhiệm người này được xem là một bước tiến để thúc đẩy việc xử lý các vấn đề quy định pháp lý, nhưng cuối cùng chỉ tại vị có 3 tháng - rời việc trong tháng 8 sau những khác biệt về định hướng chiến lược. Mặc cho những thách thức pháp lý, các nhà đầu tư có vẻ đã muốn thử vận may với sàn giao dịch crypto thành công nhất trên thế giới. Vào cuối năm ngoái, Binance đã bắt đầu gọi vốn từ các quỹ quốc gia (sovereign wealth funds), chi nhánh Hoa Kỳ cũng thuyết phục các nhà đầu tư tin vào viễn cách niêm yết công chúng (IPO). Trong tháng 11 vừa qua, Wall Street Journal đưa ra thông tin: các cựu giám đốc tại Binance ước tính giá trị công ty vào khoảng 300 tỷ $. Con số này sẽ khiến cho Zhao còn giàu có hơn cả Elon Musk, người hiện tại đang giữ vị trí số 1 thế giới và Jeff Bezon, nhân vật số 2 - người mà Zhao ngưỡng mộ. Zhao nói về Jeff: "cá nhân tôi không biết ông ấy nhưng tôi sẽ rất thích thú nếu có thể hợp tác với Jeff trong tương lai."