Tương lai vận tải

Dara Khosrowshahi, 9 tuổi, cùng gia đình rời Iran sang Pháp tỵ nạn năm 1978 khi cuộc Cách mạng Hồi Giáo (Shia) do Đại giáo chủ Khomeini dẫn dắt bắt đầu lan tỏa mạnh mẽ và chỉ sau đó một năm đạp đổ hoàn toàn triều đại hoàng gia Shah. Để tránh bị thanh trừng, cả gia tộc Khosrowshahi đã bỏ lại Iran cả cơ nghiệp tích tụ nhiều thế hệ – một tập đoàn khổng lồ mang tên Alborz Investment Company (AIC) phủ bóng trong nhiều ngành công nghiệp dược phẩm, hóa chất, thực phẩm, phân phối, đóng gói, thương mại và dịch vụ. Khomeini đã nhanh chóng quốc hữu hóa AIC sau đó. Dara dừng chân ở phía nam nước Pháp rồi sau đó nhập cư vào nước Mỹ. Ông sống ở Tarrytown, New York cùng những chú bác của mình.

Lịch sử đã nghiền nát sự nghiệp gia tộc Khosrowshahi nhưng đồng thời cũng mở ra nhiều cánh cửa mới, hun đúc ý chí sắt đá trong con người Dara – ông tốt nghiệp kĩ sư điện ở Brown, dấn thân vào lĩnh vực ngân hàng đầu tư, sau đó dẫn dắt những công ty công nghệ hàng đầu ở Mỹ. Một người gác đền cho các giá trị “tự do” (libertarianism) của Hoa Kỳ. Thông tin trên là một phần trong buổi trao đổi rất thú vị giữa Dara và David tại Câu lạc bộ Kinh tế (tương tự một note trước mình viết về Bill Gates) ở DC mà mình sẽ tóm tắt các thông tin quan trọng sau đây.

Dara được trao quyền CEO của công ty tư nhân Uber vào tháng 8 năm 2017 sau khi được Travis Kalanick (đồng sáng lập Uber) chuyển giao (với chi phí ước tính 200 triệu $). Chỉ cách đây hai tháng dưới triều đại Dara, Uber đã tiến hành phát hành cổ phiếu ra công chúng (IPO) và thu về 8 tỷ $ (có sự tham gia của 30 ngân hàng trong đó có Morgan Stanley). David và Dara mở đầu buổi trao đổi bằng cách xoáy sâu vào tỷ lệ 11% “rớt giá cổ phiếu” lịch sử sau ngày đầu tiên IPO của Uber cùng mối liên hệ của nó với chiến tranh thuế quan (hay thương mại). Dara tiết lộ quy mô thị trường cùng cấu trúc khách hàng/tài xế của Uber: 22000 nhân viên, 4 triệu tài xế ở 63 quốc gia và 585 thành phố (Sao Paulo, Brazil là có khối lượng sử dụng cao nhất còn ở thị trường Hoa Kỳ là New York). Độ tuổi trung bình của khách hàng sử dụng Uber là 20 với tỉ lệ nam/nữ là 50/50 (đối với tài xế, tỷ lệ nam lớn hơn nữ). Độ tuổi trung bình của tài xế là 40, 70-80% là làm việc bán thời gian.

Tuy vậy, quy mô của Uber hiện tại (một quý khoảng 15 tỷ $) mới chỉ chiếm 2% thị trường vận chuyển con người, thực phẩm hay hàng hóa trị giá ước tính tổng cộng 16 nghìn tỷ đô. Uber có sứ mệnh muốn trở thành một đối tác vận chuyển (partner) đáng tin cậy cho người dùng: khi bạn di chuyển từ điểm A đến B ba thông tin sau sẽ được tối ưu hóa thời gian, sự thuận tiện và giá cả cùng với đó là một số nguyên tắc an toàn đi kèm. Đề tài lớn thứ hai mà David khơi gợi là sự tăng trưởng nhanh chóng của dịch vụ Uber Eats, đang chiếm khoảng 25% thị phần vận chuyển đồ ăn ở Hoa Kỳ (20% doanh thu tổng Uber) – sự kỳ diệu của “xử lý dữ liệu” có thể giúp chuyển đồ ăn nhanh chóng tới cho bạn chỉ trong vòng 30 phút. Uber Eats đang có ở 500 thành phố với chi phí trung bình/lượt vào khoảng 20-25 đô (ở Hoa Kỳ) – một mô hình kinh doanh tương tác giữa con người với con người (human to human business).

Dara phân tích về thách thức của mô hình, một sự pha trộn giữa thế giới số và thế giới vật lý, giữa thế giới thuật toán “dễ tiên đoán” và một thế giới hỗn độn “bất ngờ”. Ông hóm hỉnh tiết lộ đồ ăn được đặt mua nhiều nhất trên nền tảng Uber Eats chính là gà rán. Đề tài lớn thứ ba mà cả hai cùng trao đổi là tương lai của ngành vận tải, trước tiên là sự bùng nổ phương tiện thay thế như xe trượt scooter và xe máy điện (đang phủ sóng ở 25 thành phố) cùng sự phát triển của xe tự động và xe không người lái (hay trực thăng Uber), thứ sẽ phá hủy cấu trúc vận tải truyền thống trong những thập kỉ tới – thời điểm mà người và máy phải học cách để làm việc cùng với nhau.

Một tầm nhìn mà những gã khổng lồ đã bắt tay nhau kiến tạo như cách Toyota, Denso, Softbank (nhà đầu tư khủng của Uber, quỹ Vision Fund) cùng rót 1 tỷ đô để nghiên cứu xe tự hành cho Uber. Buổi nói chuyện được đúc kết lại bằng tầm nhìn của Dara về Uber – một nhân tố trong cuộc cách mạng vận tải toàn cầu: sự đa dạng của các phương tiện vận tải, quy mô thị trường khổng lồ, cùng việc loại bỏ dần việc sở hữu phương tiện di chuyển (xe hơi) định hình mạnh mẽ cách con người di chuyển và cách các thành phố được quy hoạch. Xa hơn nữa, một thế giới trong mơ nơi ai cũng được tự do và không còn sở hữu tài sản nữa (nghe giông giống chủ nghĩa cộng sản không tưởng).